Türkiye - Azerbaycan İlişkileri... (3)

21 Ağustos 2021, 11:37

18 Ekim 1991 Tarihinde Azerbaycan Cumhuriyetinin bağımsızlığını kazanmasının ardından 9 Kasım 1991 tarihinde Azerbaycan’ı tanıyan ilk devlet Türkiye olmuştur.

Azerbaycan Cumhuriyetinin bağımsızlığını kazanmasının ardından iki ülke arasında resmi diplomatik ilişkiler 14 Ocak 1992 tarihinde başlatılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti'nin Azerbaycan’daki büyükelçiliği 1992 yılının ocak ayında açılmış, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Türkiye'deki büyükelçiliği ise 1992 yılının ağustos ayında açılmışdır. Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Kars şehrindeki konsolosluğu da 12 Nisans 2004 yılında açılmıştır. Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Türkiye'de İstanbul ve Kars Başkonsoloslukları mevcuttur. Türkiye, Naxçıvan Özerk Cumhuriyeti'nde 1992 yılında, Azerbaycan’ın Gence şehrinde de 15 Eylül 2010 tarihinde Baş Konsolosluğu'nu açmıştır (MFA-Azerbaycan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Resmi Sitesi, 2020).

Türkiye ve Azerbaycan, aralarındaki ilişkilerini, karşılıklı üst düzey görüşler sonucunda ilerletilerek gerek stratejik gerekse de ekonomik alanda anlaşmalar yapılmışlardır. 1991-1993 Yılları arasında Ermenistan’ın Azerbaycan’ın topraklarının %20'ni işgal etmesi üzerine, Türkiye Ermenistan ile sınırlarını 1992 yılında kapatmış ve diplomatik ilişkilerini de kesmiştir. Türkiye Cumhuriyeti Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü tanımakta ve uluslararası alanda savunmaktadır. AGİT Minsk Grubu’nun üyesi de olan Türkiye, Dağlık Karabağ ve 7 şehrin Azerbaycan’a geri verilmesi yönündeki girişimleri 1995 yılından beri sürdürmektedir. İki ülkeyi birbirine bağlayan Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ile Türkiye arasındaki karayolu 28 Mayıs 1992 tarihinde Nahçıvan Ali Meclis Başkanı Haydar Aliyev ve Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı Süleyman Demirel katılımıyla açılmıştır

Azerbaycan'ın, kuruluşunun ilk yıllarında Türkiye ile ekonomik ilişkilerin geliştirilmesine büyük önem verdiğini söyleyebiliriz. Nitekim 1 Kasım 1992 tarihinde Azerbaycan ve Türkiye arasında Ankara’da “Ekonomi ve Ticaret’’ anlaşması yapılmıştır. Bu anlaşma 23 Ocak 1993 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

(Fotoğraf: Nahçıvan Ali Meclis Başkanı Haydar Aliyev ve Türkiye Başbakanı Süleyman Demirel, “Ümit Köprüsü” açılışı 28 Mayıs 1992.)

İki ülke arasında 29 yıl içerisinde birçok alanda karşılıklı ilişkiler kurulmuştur. Ekonomik alanda en önemli projeler aşağıdakilerdir:

• Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Ham Petrol Boru Hattı

• Bakü-Tiflis-Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı

• Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu

• TANAP projesi

Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı (BTC), 18 Kasım 1999 tarihinde Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye Cumhuriyeti dâhil olmak üzere üç ülkenin cumhurbaşkanlarının katılımıyla Azerbaycan Petrolü Türkiye’ye Gürcistan üzerinden taşıyan BTC boru hattı anlaşması olarak imzalanmıştır. Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattının açılışı 25 Mayıs 2005 tarihinde gerçekleştir. Böylelikle Azerbaycan Petrolü Türkiye’ye ulaşmış ve Adana’nın Ceyhan ilçesinden Avrupa pazarına tankerler vasıtasıyla satışı başlanmıştır. Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattının uzunluğu toplamda 1768 km’dir ve 443 km Azerbaycan, 249 Gürcistan, 1076 km ise Türkiye’nin arazisinden geçmektedir.

Bakü-Tiflis-Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı (BTE) Anlaşması, 12 Mart 2001 tarihinde imzalanmıştır. Bu doğal gaz boru hattı vasıtasıyla Azerbaycan’ın Hazar denizindeki Şah Deniz isimli Doğal Gaz yataklarından çıkarılan gazın Türkiye’ye ihracına yönelik bir projedir. Bu doğal gaz boru hattının açılışı 4 Temmuz 2007 tarihinde yapılmıştır.

Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu Projesi, üç ülke içinde ipek yolunu sağlayan ve Türkiye ile Azerbaycan’ı bir birine bağlayan bir demir yolu projesidir. Bu demiryolu hattı 30 Ekim 2017 tarihinde üç ülkenin Cumhurbaşkanlarının katılımıyla hizmete açılmıştır.

Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi (TANAP), Türkiye ve Avrupa Birliği ülkelerinin enerji güvenliğinin temin edilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Bu proje çerçevesinde Türkiye’ye ilk doğal gaz nakli 2018 yılında yapılmıştır. Bu proje kapsamında 1850 kilometrelik hat 2020 yılında Trans-Adriyatik Doğal Gaz Boru hattı olan TAP bağlanmış ve Yunanistan, İtalya üzerinden Avrupa’ya nakledilecektir. Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu hattı ve TANAP iki ülke için büyük öneme sahip en önemli projelerden olarak görülmektedir. TANAP projesinin açılışı 29 Kasım 2019 tarihinde gerçekleşmiştir. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev bu açılışa üst düzey resmi ziyaretle katılım sağlamıştır.

2010 yılında iki devlet arasında diplomatik ilişkilerin geliştirilmesi ve ilerletilmesi açısından iki ülkenin Cumhurbaşkanları düzeyinde olan Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi (YDSK) kurulmuştur. Yapılan bu konsey ile gerek üçlü gerekse de dörtlü toplantılar gerçekleştirilmiştir. Bu konseyin genel amacı bölgedeki istikrarı, refahı ve barışı kalıcı hale getirmektir. Konseyin ilk konferansı 25 Ekim 2011 tarihinde İzmir'de gerçekleştirilmiştir.

Diğer konferanslar ise,

• 2. konferans 11-12 Eylül 2012 tarihlerinde Gebele şehrinde,

• 3. konferans 12-13 Kasım 2013 tarihlerinde Ankara’da,

• 4. konferans 14-15 Ocak 2015 tarihlerinde tarihlerinde Ankara’da,

• 5. konferans 15 Mart 2016 tarihinde Ankara’da,

• 6. konferans 31 Ekim 2017 tarihinde Bakü’de,

• 7 konferans 25 Nisan 2018 tarihinde Ankara’da,

• 8. Konferans 25 Şubat 2020 tarihinde Bakü’de düzenlenmiştir.

14 Nisan 2011 tarihinde ‘‘Türkiye’de Azerbaycanlı İş adamları Birliği” kuruldu ve 15 Nisan tarihinde ise Türkiye-Azerbaycan Ekonomi Forumu geçirildi.

Diğer yönden Ekonomi Bakanlıklarının aldığı kararla iki ülke arasında ihracatın teşviki için işçi grupları yaratıldı. İlaveten iki ülke arasında enerji alanında en önemli projelerinden birisi de Star Petrol Rafinelerinin yapılması oldu.

Dünyanın en köklü petrol ve doğalgaz şirketlerinden biri olan Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi SOCAR’ın Türkiye’deki iştiraki SOCAR Turkey Enerji A.Ş (SOCAR Türkiye); 2008 yılında Petkim’in yüzde 51 hissesini satın alarak faaliyetlerine başladı. Tamamlandığında 19,5 milyar dolara ulaşacak dev projelerini peş peşe hayata geçiren SOCAR Türkiye’nin çatısı altında; Petkim, TANAP, STAR Rafineri, SOCAR Terminal, Petkim RES, Bursagaz, Kayserigaz, Enervis, SOCAR Enerji Ticaret, Millenicom, SOCAR Ticaret ve SOCAR Depolama gibi her biri kendi alanında öncü şirketler bulunuyor.

Ana yatırım alanları petrokimya ürünleri ve ticareti, rafinaj ile doğalgaz ticareti ve dağıtımı olan SOCAR Türkiye; yatırımlarının büyük bölümünün yer aldığı İzmir Aliağa’daki arazileri için Türkiye’de ‘Özel Endüstri Bölgesi’ unvanını ilk alan şirkettir.

(Devam Edecek)

Yorum Gönder 3
Facebook Yorumları 0

Yorumunuz onaylanmak üzere yöneticiye iletilmiştir.×

Dikkat! Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, müstehcen, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.