Kafkasya Jeopolitiğinde "Altılı Platform" Planı

Dağlık Karabağ’da 27 Eylül - 10 Kasım 2020 tarihlerinde 44 gün süren Azerbaycan Ermenistan arasındaki Vatan savaşının ardından 10 Kasım tarihinde taraflar arasında anlaşma yapıldı. Ermenistan tarafı Rusya’nın savaşı durdurması için anlaşmaya taraf olmasını istedi. Savaşın ardından taraflar arasındaki ilk resmi görüş 11 Ocak 2021 tarihinde Moskova’da gerçekleşti.

Rusya Federasyonu Cumhurbaşkanı Vladimir Putin, Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın katılımıyla gerçekleşen görüşün detayları kamuoyu ile paylaşılmadı. Belirtmemiz gereken önemli bir husus ise Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Azerbaycan devlet televizyon kanalına ve uluslararası televizyon kanallarına yaptığı açıklamada, ‘‘Altılı Platform’’ oluşturulması düşüncesini belirtmiştir. İlham Aliyev Ermenistan’ın kabul ettiği halde, bu platforma katılım sağlamasında olumsuz bir husus görmediğini belirtmiştir. İsmi geçen ‘‘Altılı Platform’’ planının muhtemel detaylarını aşağıdaki şekilde belirtebiliriz:

‘‘Altılı Platform’’ planına Azerbaycan, Türkiye, Rusya, İran, Ermenistan, Gürcistan’ın katılımıyla muhtemelen oluşturulması beklenen bir projedir. Bu proje ülkeleri geleceğe yönelik vizyonunu geliştirmesinde, Kafkasya bölgesinde barış ve istikrarı sağlamayı ve ekonomik alanda da üyeler arasında ilişkilerin artırılmasını hedefleyen bir projedir. ‘‘Altılı Platform’’ planı kapsamında, üye devletler arasında gerek diplomatik ilişkilerin, gerekse de ekonomik ilişkilerin tekrar düzenlemesinin yapılacağı ön görülmektedir.

Diplomatik ilişkiler alanında:

• 1994 yılından kapalı olan Azerbaycan-Ermenistan sınırının açılması ve karşılıklı büyükelçiliklerin atanması.
• Azerbaycan-Ermenistan savaşı nedeniyle 1994 yılından kapatılan Türkiye-Ermenistan sınır kapısının açılarak ve karşılıklı büyükelçiliklerin atanması.
• Türkiye’de yaşayan Ermeni vatandaşlarını kendi ülkelerine kolay şekilde giderek geri gelmesine olanak sağlanması.
• ‘‘Altılı platform’’ planına üye devletlerarasında siyasi alanda istikrarın sağlanması.

Ekonomik ilişkiler alanında:

• ‘‘Altılı platform’’ planına üye devletlerarasında Alt yapı ve ulaştırma sorunlarının giderilmesi. Örneğin: Telekomünikasyon, tren hattı, platforma dâhil ülkeler arası otoban yapımı.
• ‘‘Altılı platform’’ planına üye devletlerarasında ticaretin vergiden muaf tutulması, meyve- sebze ve günlük tüketim gıdalarının üye devletlerarasında satışı için ortak pazar anlaşmaları yapılması.
• ‘‘Altılı platform’’ planına üye devletlerin vatandaşlarının sınırlarda geçiş sırasında vize serbestliği ve pasaport yerine kimlik kullanımı getirilmesi.
• Platforma üye devletlerarasında yeni enerji projelerinin geliştirilmesi.
• ‘‘Altılı platform’’ planına üye devletlerarasında eğitim alanında öğrenci değişim programlarının uygulanması ve ortak diploma denkliği verilmesi.
• ‘‘Altılı platform’’ planına üye devletlerarasında ortak mali banka fonunun kurulması.
• ‘‘Altılı platform’’ planına üye devletlerarasında askeri ve stratejik alanda ortak tatbikatlar gerçekleştirilmesi ve silah üretimi.

Yukarıda belirtilen ‘‘Altılı platform’’ projesi gerçekleşirse, uzun yıllar sürme ihtimali olanaksız olduğu muhtemeldir. Çünkü Ermenistan 1988 yılına kadar birlikte yaşadığı Azerbaycan halkına karşı birçok katliam ve 1992 yılında Hocalı soykırımını yaparak sırtını dönmüştür. Nitekim 28 senelik Dağlık Karabağ’da Azerbaycan arazi bütünlüğüne karşı işgal sürdürmüştür.

Unutmayalım ki, tarih tekerrür eder ve Ermenilerin gelecekte Türkiye ve Azerbaycan’a karşı her hangi saldırısının olmayacağının garantisi yoktur. Yakın geçmişe bakarsak 1975'ten 1990-lı yıllara kadar Asala ermeni terör örgütü Türkiye’nin yurt dışındaki diplomatlarına karşı terör eylemleri gerçekleştirmiştir. Ermenistan günümüzde halen sözde 1915 ermeni soykırımı iddialarını sürdürmeye devam etmektedirler. 27 Eylül-10 Kasım 2020 tarihleri arasında süren 44 günlük ikinci Dağlık Karabağ Savaşı sonucunda Ermenistan’ın 8472 askerini ölmüş, 13000 askeri ise yaralanmıştır. Nitekim Ermeni Başbakanı Nikol Paşinyan’ın savaşın kaybettiğini canlı yayımda belirtmesinin ardından Ermenistan halkı savaşın devamını istemiş ve Başbakan Nikol Paşinyan’ın istifasını istemişlerdir. Azerbaycan’ın galibiyeti ile sonuçlanan 44 günlük ikinci Karabağ savaşının ardından Ermenistan halkı arasında yapılan röportajda, halkın Rus barış gücünün Dağlık Karabağ’da 5 yıl kalmasına olumlu baktığını ve geçecek bu beş yılda Ermeni ordusunun güçlenerek tekrar Dağlık Karabağ’ı geri alacaklarını düşündükleri ifade etmişlerdir.

Tüm bu gelişmeleri dikkatle analiz edersek, Ermeni halkının bu platforma olumlu bakmayacağını söyleyebiliriz. Diğer önemli bir husus ise Azerbaycan ordusu 44 günlük ikinci Karabağ Savaşı'nda 2783 askerini kaybetmiş ve bu platform gerçekleşirse, Ermenistan-Azerbaycan arasında sınırların açılmasına halkın olumlu bakmayacağını da net bir şekilde söyleyebiliriz. Çünkü Azerbaycan toprağının bütünlüğü için gerek Birinci Karabağ Savaşı esnasında gerekse de İkinci Karabağ Savaşı esnasında canını feda eden binlerle kahraman Azerbaycan Türkü'nün Aileleri ve Dağlık Karabağ Savaşı Gazileri'nin bu gelişmeye sıcak bakmayacaklarını belirtmemiz gereken önemli hususlardan biridir. Fakat belirtebiliriz ki, bu platform 6 üye devletin içerisinde Azerbaycan-Ermenistan için zor gözükse de, belki de diplomasi alanında barış ve huzuru getirebilecek geleceğe yönelik atılmış bir proje niteliği taşımaktadır.

***** In English *****

‘Six Platform’ Plan In Caucasus Geopolitics

Author: PHD Candidate Elvin ABDURAHMANLI[2]

Institution: Azerbaijan Republic Ministry of Diaspora Nagorno-Karabakh, Turkey Coordinator of the Azerbaijan National Platform and expert in international intelligence:

Subjects studied:

•Global terror

• Political science and international relations

• Middle East Studies

• Security politics

• Studies of Anatolia and the Balkans

• Caucasian Studies

Keywords: Strategic relations, Foreign policy, Power struggle, Economic Relations.

JEL codes: F51, H56, N40.

November 10 November September 27 - November 10, 2020 in Nagorno-Karabakh after the 44-day war between Azerbaijan and Armenia, an agreement was reached between the parties. The Armenian side wanted Russia to be a party to the agreement to stop the war. The first official meeting between the parties after the war took place in Moscow on January 11, 2021.

The details of the meeting, which was attended by President Vladimir Putin of the Russian Federation, President Ilham Aliyev of the Republic of Azerbaijan and Prime Minister Nikol Pashinyan of Armenia, were not shared with the public. An important issue that we should note is that President Ilham Aliyev of Azerbaijan stated the idea of creating a ‘six-party platform’ in his statement to the Azerbaijani state television channel and international television channels. Ilham Aliyev stated that although Armenia agreed, it did not see a negative aspect in its participation in this platform. We know the possible details of the named ‘six platform’ plan as follows:

The’ six platform "plan is a project that is probably expected to be created with the participation of Azerbaijan, Turkey, Russia, Iran, Armenia, Georgia. This project aims to develop countries ' vision for the future, to ensure peace and stability in the Caucasus region and to increase relations between members in the economic sphere. as part of the’ Six-Party platform " plan, it is assumed that both diplomatic relations and economic relations will be reorganized between member states.

In the field of diplomatic relations:

* The opening of the Azerbaijan-Armenia border, which has been closed since 1994, and the appointment of mutual embassies.

* Opening of the Turkish-Armenian border crossing, which was closed in 1994 due to the Azerbaijan-Armenia war, and the appointment of mutual embassies.

* Allowing Armenian citizens living in Turkey to easily return to their home countries.

* Ensuring political stability between member states in the’ Six-Party platform " plan.

In the field of economic relations:

* Elimination of infrastructure and transport problems between member states of the’ six platform " plan. For example: telecommunications, train line, interstate highway construction including platform.

* Tax - exempt trade between member states in the’ Six-Party platform " plan, joint Sunday agreements for the sale of fruits and vegetables and daily consumer foods between member states.

* The’ Six-Party platform " plan introduces visa liberalisation and the use of identity cards instead of passports for citizens of member states when crossing borders.

* Development of new energy projects between member states of the platform.

* Implementation of student exchange programs in the field of education between member states in the’ six platform " plan and granting joint diploma equivalence.

* Establishment of a joint financial Bank fund between member states in the’ Six-Party platform " plan.

* Conducting joint military and strategic exercises between member states in the’ Six-Party platform " Plan and the production of weapons.

If the above-mentioned ‘six-platform’ project takes place, it is likely that it will be impossible to last for many years. Because Armenia has turned its back by committing many massacres against the Azerbaijani people, with whom it lived until 1988, and the Khojaly genocide in 1992. As a matter of fact, for 28 years, Azerbaijan continued to occupy Nagorno-Karabakh against the territorial integrity.

Let's not forget that history repeats itself, and there is no guarantee that there will be no future attacks by Armenians against Turkey and Azerbaijan. If we look at the recent past, from 1975 to 1990, the Armenian terrorist organization Asala carried out terrorist acts against Turkey's diplomats abroad. Armenia still continues to claim the so-called 1915 Armenian genocide today. November 27 September-November 10, 2020 as a result of the 44-day second Nagorno-Karabakh War, Armenia's 8472 soldiers were killed and 13,000 wounded. As a matter of fact, after Armenian Prime Minister Nikol Pashinyan stated on live TV that the war had been lost, the Armenian people wanted to continue the war and demanded the resignation of Prime Minister Nikol Pashinyan. After the 44-day second Karabakh War, which resulted in the victory of Azerbaijan, the Armenian people stated in an interview that the people viewed the Russian peacekeeping force positively to stay in Nagorno-Karabakh for 5 years and that they thought that in these five years the Armenian army would strengthen and take back Nagorno-Karabakh.

If we carefully analyze all these developments, we can say that the Armenian people will not look positively at this platform. Another important point is that the Azerbaijani army lost 2783 soldiers in the 44-day second Karabakh War, and if this platform is implemented, we can clearly say that the people will not look positively at the opening of the borders between Armenia and Azerbaijan. Because for the integrity of Azerbaijani territory, it is one of the important considerations that we should note that the families of thousands of heroic Azerbaijani Turks and Veterans of the Nagorno-Karabakh War, who sacrificed their lives both during the first Karabakh War and during the second Karabakh War, will not look warmly at this development. But we know that although this platform may seem difficult for Azerbaijan-Armenia in the 6 member states, it is perhaps a project for the future that will bring peace and tranquility in the field of diplomacy.