Uranyum zenginleştirmesi nedir, nasıl yapılıyor?

İran ile Almanya, İngiltere ve Fransa arasındaki nükleer görüşmeler İstanbul'daki İran Büyükelçiliği'nde başladı.

25 Temmuz'daki görüşmelerden bir gün önce İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, uranyum zenginleştirme haklarından vazgeçmeyeceklerini belirtti.

Arakçi, İran'ın nükleer programıyla ilgili endişeleri olabilecek ülkeleri rahatlatmak için her zaman makul bir şekilde ilerletmeye istekli olduğunu ekledi.

İran, nükleer programının yalnızca sivil amaçlar için sürdüğünü söylüyor.

Küresel nükleer gözlemci Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) ve birçok ülke ise buna ikna değil.

Kurumun Mayıs ayında kamuoyuna aktarılan bir raporunda, İran'ın yüzde 60 oranına zenginleştirilmiş, 400 kilo kadar uranyum stoku olduğu belirtilmişti.

Ardından İsrail ve ABD, İran'ın nükleer tesislerine saldırı düzenlemişti.

Uranyum zenginleştirme yıllardır İran'ın nükleer programından söz edildiğinde gündeme gelen bir işlem.

Peki, uranyum zenginleştirme nedir ve ve Tahran yönetimi neden ısrarla bunu yapmaya devam ediyor?

Uranyum zenginleştirmenin amacı, uranyum maddesinin içindeki nükleer fisyona uygun izotop olan uranyum 235 atomlarının oranını artırmak.

Uranyumun doğal halinde U-235 oranı sadece % 0,7 civarında. Kalan kısmı ise tamamen u-238 izotopu.

Uranyumun nükleer enerji santrallerinin reaktörlerinde kullanılabilmesi için U-235 oranının % 2 - 3 olması yetiyor.

Yüksek derecede zenginleştirilmiş uranyumda ise bu izotopun oranı yüzde 20'yi aşıyor. Bunlar araştırma reaktörlerinde kullanılıyor.

Silahlarda kullanılan uranyumun ise en az yüzde 90 oranında zenginleştirilmiş olması gerekiyor.

Zenginleştirilmiş uranyum, uranyum heksaflorür gazına dönüştürülen maddedeki U-235'in ayrıştırılmasıyla üretiliyor.

Sıklıkla kullanılan uranyum zenginleştirme yöntemi gaz santrifüjleri. Santrifüjler en basit tanımıyla yüksek hızlarda dönen silindir şeklindeki cihazlar.

Uranyum heksaflorür santrifüjlerde hızla döndürülüyor. Böylece bir miktar daha ağır olan uranyum 238 atomları, daha hafif U-235 atomlarından ayrılıyor.

Daha ağır U-238 santrifüjün dibine çöküyor ve çıkartılıyor. Daha hafif U-235 de santrifüjün ortasında öbekleşiyor ve daha sonra toplanıyor.

Zenginleştirilmiş U-235 daha sonra bir başka santrifüje aktarılıyor. Bu süreç bir dizi santrifüjde birçok kez tekrarlanıyor ve istenilen zenginleştirme oranına ulaşılıyor.

Tüm bu işlemlerden geriye kalan, yani tüm U-235 izotopları alınmış ve tamamen U-238'den oluşan uranyuma seyreltilmiş uranyum adı veriliyor.

Bu ağır ve hafif derecede radyoaktif materyal, zırh delici top mermilerinde ve diğer mühimmatlarda kullanılıyor.

Bir başka uranyum zenginleştirme yöntemi de gazlı difüzyon.

Bu yöntem heksaflörür gazına dönüştürülen U-235 ve U-238 moleküllerinin gözenekli bir zardan geçirilmesi.

U-235 izotopları, U- 238'den bir parça daha hızlı hareket ediyor zardan geçme ihtimalileri daha büyük.

Daha sonra bu süreç, amaca uygun oranda U-235 elde edilene, yani uranyum yeterince zenginleştirilene dek tekrarlanıyor.

ABD üç nükleer tesise saldırdı

İran, Birleşmiş Milletler'e Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu'nu (IAEA) Batılı ülkelerle işbirliği yapmak ve İsrail'in hava saldırılarını meşrulaştırmakla suçladı ve bu kurum ile işbirliğini askıya aldı.

İsrail, İran'ın nükleer silah üretmeye yakın olduğunu iddia etmiş ve 13 Haziran'da İran'daki nükleer ve askeri tesislere saldırmıştı.

ABD daha sonra saldırılara katılarak İran'ın Fordo, Natanz ve İsfahan olmak üzere üç tesisini 22 Haziran'da bombaladı.

Ancak Amerikan Savunma Bakanlığı'nın basına sızan istihbarat değerlendirme raporuna göre saldırı ciddi bir hasara yol açmadı.

Rapora göre İran'ın nükleer programı sadece birkaç aylık bir duraksamandan sonra devam edecek durumda.

Özellikle de Fordo nükleer tesisinde yeraltında kalan ve uranyum zenginleştirmenin yapıldığı bölüm hasar almadı.

Fakat ABD Başkanı Donald Trump, nükleer tesislerin tamamen yok olduğunda ısrar etmeye devam etti.

BBC Türkçe