İngiliz Gazeteci 'Ajan' Grace Mary Ellıson -2-

Bir Casus (âdetâ)’un Marifetleri

Grace Mary Ellison (1880-1935), Türkiye’ye Osmanlı Dönemi, Kuvay-i Milliye öncesi ve sonrasında defalarca gelmiş (âdetâ) İngiliz casusudur. II. Abdülhamid Han, Sultan V. Mehmet Reşad ve Mustafa Kemal Paşa ile görüşmüş üst düzey birçok yönetici ve ailesi ile arkadaşlık bağları kurmuştur. Kendisini sevdirmiş dolayısıyla şahsına bu gezilerinde büyük kolaylıklar gösterilmiştir. Kullandığı üslûp diğer casuslardan değişik olduğu için Osmanlı Döneminde fark edilememiştir. Grace Mary Ellison’un casus olabileceğine ilk defa dikkat çeken Mustafa Kemal Paşa olmuştur. Lozan görüşmeleri sırasında Grace M. Ellison’un Mustafa Kemal Paşa ile yaptığı röportajı (22 Aralık 1922) gazetesi Morning Post’ta değiştirilmiş yayınlaması üzerine Ankara Hükümetinin tepkisini çekmiştir. Anadolu Ajansı bu resmi tekzibi yayınlanmıştır:

İNGİLİZ GAZETECİ GRACE M. ELLISON’LA MÜLAKAT*

(22 ARALIK 1922)

Lozan’da konferans toplandıktan hemen sonra Gazi M. Kemal Paşa bana şu gö­rüşmeyi lütfetti.

-Kamuoyunun Türklerin aleyhine çevrilmesinde Büyük Millet Meclisi'nin tavrının mesuliyeti, eğer varsa, ne ölçüdedir?

* Grace Ellison, An Englishwoman in Angora, E.P. Dutton and Company, New York, (basım yılı belirtil­memiş; önsözü "Ocak 1923" tarihli), s.l74-178'deki İngilizce metin Lale Akalın tarafından Türkçeye çevrilmiştir. Kitabın Türkçe basımı için bkz.Grace Mary Ellison, Bir İngiliz Kadını Gözüyle Kuva-i Mil­lîye Ankarası, Çeviren: İbrahim S. Turek, Milliyet Yayınları, Ocak 1973, s.171-175. Ayrıca bkz. Ata­türk'ün Söylev ve Demeşleri Tamim ve Telgrafları V, Hazırlayanlar: Sadi Borak-Dr. Utkan Kocatürk, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1972, s.96-97; Morning Post, 22 Aralık 1922.

Kaynakta mülakatın tarihi bulunmamakta, ancak "Lozan'da konferans toplandıktan hemen sonra'' yapıl­dığı belirtilmektedir. Lozan Konferansı 20 Kasım 1922'de toplanmıştır. Mülakatla ilgili makale Morning Post'un 22 Aralık 1922 tarihli sayısında yayımlanmıştır.

Bu mülakatla ilgili olarak Morning Postta yayımlanan makale hakkında Vakit'te şu haber ve tekzip ya­yımlanmıştır:

"Morning Post gazetesi, Ankara'ya gelen muhabiri ile Mustafa Kemal Paşa arasında cereyan eden bir mülakatı yayımlıyor. Muhabirin rivayetine göre Mustafa Kemal Paşa İngiltere ile münasebetle­rimiz hakkında şu beyanatta bulunmuştur:

'Hiç şüphe etmiyorum ki, günün birinde İngiltere ile Türkiya arasındaki ananevi dostluğa dönece­ğiz. Buna karşı hiçbir engel göremiyorum. Yegâne arzumuz bağımsızlığımıza riayet edilmesinden ibarettir. Yabancılardan nefret ettiğimiz hakkındaki rivayet esassızdır. Bizde bu gibi hisler yoktur. Ben hükümet tarafından işlenen hatalardan dolayı o hükümetin ait bulunduğu millete düşmanlık besleyecek bir adam değilim. Bonar-Law hükümeti hakkında henüz bir şey söyleyemem. Muhafa­zakâr hükümetin ne suretle hareket edeceğini görmeyi tercih ederim Arzumuz gerek İngiltere ile gerek diğer devletlerle dostane münasebetlere girişmektir.'

"Morning Post bu mülakat münasebetiyle yazdığı bir makalede İngiltere dostluğunun bizim için ta­şıyacağı menfaatları sayarak Lord Curzon'un Londra'da Türkler hakkında dostane bir meslek takip ettiğine bizi inandırmaya çalışıyor. Eğer Lord Curzon'un hareketleri bu iddiayı tekzip edecek ma­hiyetle olmasaydı Morning Post'a inanırdık.

"Morning Post’un Mülakatını Tekzip

"Ankara. 25 Kânunuevvel (25 Aralık) (AA) - Şark gazetesinin 22 Kânunuevvel (22 Aralık) tarihi ile Londra’dan aldığı bir telgrafnamede Morning Post muhabirinin Gazi Kemal Paşa Hazretleri'yle icra ettiği mülakattan bahsolunmakta ve Paşa Hazretleri'nin İngiltere ile dostane münasebetlere başlamak lüzumunu beyan ederken güya Türkiya’nın bulunduğu vaziyet pek müşkül olduğundan, bir an evvel iyi neticeye ulaşmak hakkında temennilerde bulunduğu ilave edilmekledir. Anadolu Ajansı bu müla­katın tamamıyla asıl ve esastan uzak ve imkânsız olduğunu beyan ile keyfiyetin tekzibine mezundur."

Bkz. Vakit, 27 Aralık 1922, No: 1811, s.2. Eski yazı metin Ahmet Hezarfen tarafından okunmuştur. (Belge. 1) Aynı konuda İkdam’da şu haber yayınlanmıştı:[1]

"Mustafa Kemal Paşa'nın Bir İngiliz Muhabirine Vaki Beyanatı
Nasıl Tahrif Edilerek Yazılmıştır

"Geçenlerde Morning Post gazetesinin Anadolu muhabirine Mustafa Kemal Paşa tarafından vuku bulan beyanatını belirtilen gazeteden tercüme etmiştik. Anadolu Ajansı ise yayımlanan beyanatın ba­zı noktalarının gayri vaki olduğunu bildirmişti. Morning Post'ta en ziyade dikkat çeken fıkra şu idi:

“Bizim memleketimizi imar için barışa muhtaç olduğumuz aşikârdır. Esas mesele daha süratle hal­ledilmek lazımdı. Teferruatı tanzim için vakit geçecektir. Vaziyetimizin vehameti hayati meselele­rin seri olarak hallini gerektirmektedir.”

“Anadolu Ajansı'nın tekzibi üzerine Morning Post gazetesinin Mustafa Kemal Paşa ile görüşen ve şu anda şehrimizde bulunan nıuhabiresi Mis. Grace Ellison aşağıdaki sözleri söylemiştir:

“-Morning Post'un kendisine gönderdiğim beyanata uymayan yayınından üzgünüm. Ben, Mustafa Kemal Paşa'nın beyanatı olarak gazeteme şu satırları yazmıştım:

“-Konferans çok hararetli devam edecektir. Fakat her halde bize barış verecektir. Bu hususta hiç­bir şüpheye mahal yoktur. Müttefik devletler bizim taleplerimizin meşruiyetini görüyorlar. Kendi­leri bizden bağımsızlığımıza aykırı barış şartlarını kabul etmemizi istemezler. Biz bağımsızlığımız için üç buçuk senedir fevkalade bir fedakârlıkla çalıştık. Dolayısıyla harp halinin daha ziyade de­vam etmeyeceğini ümit ederim.

“Türkiya Büyük Millet Meclisi hükümeti barışı samimiyetle arzu etmektedir. Memleketimizin ima­rı için barışa muhtaç olduğumuzu herkes anlayabilir.'

“İşte Mustafa Kemal Paşa'nın bana söyledikleri bundan ibarettir. Ben bu beyanatı Londra'ya gönde­rilmek üzere Morning Post'un İstanbul'daki daimi Muhabiri Mösyö Kirk'e ve Orient News'in başya­zarına vermiştim. Ne yazık ki, makalelerimin daima değiştirildiğini görüyorum. Ben on beş seneden beri Türk dostuyum. Mustafa Kemal Paşa'nın söylemediği bir şeyi yazmayacağım muhakkaktır. Londra'ya dönüşümde Ankara'daki gözlemlerim hakkında bir kitap telif edecek ve istediğimi kayıt­sız yazacağım. Anadolu hükümeti herhangi bir millet için iftihar konusu olacak şekilde demokrattır.

“Bu idare Türkiya'ya büyük faydalar verebilecektir. Londra'ya dönüşümde gerek yazılarımda gerek vereceğim konferanslarda bütün bunları anlatacağım[2].”(Belge. 2)

Belge 1. Vakit Gazetesi 1922 yılında Mustafa Kemal Paşa’nın sözlerini çarpıtan İngiliz Ajanı gazeteci Grace Ellison’ın Tekzip edilmesi[3].

Belge. 2. İkdam Gazetesi 1922 yılında Grace Ellison’ın Mustafa Kemal Paşa ile Röportajındaki sözlerinin çarpıtıldığı Savunması[4].

Grace Ellison kendisinin (!) yahut gazetesinin yaptığı sözde hatayı(!) telafi edebilmek için M. Kemal Paşa ile yeni bir röportajı Morning Post gazetesine göndermiştir. Bu mülakat 23 Ocak 1923 tarihinde Vakit’te yayınlanmıştır.

Devam edecek