Prof. Dr. TURAN YAZGAN

Turan Yazgan, Isparta'nın tarihi kenti Eğirdir ilçesinde resmi kayıtlara göre 5 Mart 1938'de, kendi ifadesine göre ise 1935-36 yıllarında dünyaya geldi. Ailesini soyu Eğirdir’in ve bölgenin Türkleşmesinde mücadele veren Türkmenlere dayanmaktaydı. İlköğretimin ardından İstanbul’da Vefa Lisesi orta kısmından ve parasız yatılı olarak okuduğu Kastamonu Lisesi Fen Bölümü’nden mezun oldu. İstanbul Teknik Üniversitesi’nin sınavına babasının ölümü yüzünden giremeyince İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’ne kaydoldu. 1959’da fakülteyi bitirinceye kadar ayrıca muhasebe işlerinde çalıştı. Yedek subaylık hizmetinden (1960-1961) sonra İmar ve İskân Bakanlığı Marmara Bölge Planlama Dairesi Başkanlığı’nda araştırmacı oldu (1961-1964).

Türk dünyası ve meseleleriyle yakından ilgilenen, kurduğu vakıfla bu işin bir kurumca ele alınmasını sağlayan Yazgan’ın düşüncelerini, ilkokul öğretmeninin verdiği bilgilerle lise yıllarında okuduğu Nihal Atsız’ın Bozkurtların Ölümü ve Bozkurtlar Diriliyor adlı romanları şekillendirmiştir. Merkezi İstanbul Şehzadebaşı’nda bulunan Türk Dünyası Araştırmaları Vakfını kurunca (1980) burada Gaspıralı İsmâil Bey’in idealine bağlı kalarak “dilde, fikirde, işte birliği” oluşturmak için vakfın davetiyle Türk dünyasından gelenler için Türkiye Türkçesi kursları açtırmış, Türklerin tek bir alfabeye geçmedikleri sürece istenilen şekilde dil, fikir ve iş birliğinin gerçekleşemeyeceğini söylemiştir.

Sovyet rejiminin dağılmasından sonra Türk dünyası ile daha çok ilgilenmeye başlamış, Türk cumhuriyetlerinde parasız eğitim veren liseler, yerel üniversitelerin bünyesinde öğretim dili Türkçe olan İşletme fakülteleri, Türk Dili ve Edebiyatı bölümleri, Uluslararası İlişkiler ve Turizm İşletmeciliği bölümleri kurmuştur. Türk Halkları Asamblesi Kongresi’ni toplamış, IV. Türk Halkları Asamblesi Kurultayı’nda Türklerin dünyada atom denemelerine mâruz kalmış iki ırktan biri ve ekonomik bakımdan dünyada en fazla istismar edilen ırk olduğunu belirtmiştir.

Türk dünyasına mensup halklar arasında kaynaşmayı sağlamak amacıyla geleneksel duruma getirilen Türk Dünyası Çocuk Şöleni’nin birincisini 1-15 Haziran 1995 tarihleri arasında düzenlemiş, 1996’da Türk dünyasının ortak millî ve mânevî değerlerini ayakta tutabilmek, unutulmuş bazı âdetleri tekrar yaşatabilmek için Türk Halkları Spor Şöleni’ni gerçekleştirmiştir. Haziran 1998’de Türk Dünyası Resim Sergisi’ni açmış, bu sergilerde Türk dünyasının tanınmış sanatçılarının resimlerine yer verilmiş, Türk dünyasındaki kadınlar, ilk defa 1-10 Mayıs 1999’da otuz üç Türk topluluğundan seksen delegenin katıldığı I. Türk Dünyası Kadınları Kurultayı’nda bir araya getirilmiştir. Mart 2001 tarihinde İstanbul’da Kırgızistan’dan Cengiz Aytmatov, Kazakistan’dan Muhtar Şahanov, Azerbaycan’dan Anar Rızayev, Türkmenistan’dan Annagulu Muhammedov gibi ünlü isimlerin katıldığı Yazarlar Kurultayı’nı toplamış, “Turan Kültür Merkezi-Süleymaniye Kürsüsü Konferansları” adıyla konferanslar dizisini başlatmıştır.

Turan Yazgan vakfı aracılığıyla neşriyatta bulunmuş, süreli yayınlar çıkarmış, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Türk Dünyası Tarih Dergisi, Bilim ve Toplum Dergisi, Sosyal Siyaset Dergisi adlı yayınların yanında Türk mûsikisi klasikleri, kitaplar, broşürler ve takvimler neşretmiştir. Türk dünyasını ilgilendiren tarihî, kültürel, iktisadî, edebî vb. konularda yapılan çalışmalara katkı sağlamak üzere iki ayda bir çıkan, hakemli, akademik bir yayın olan Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi’nin ilk sayısı Ağustos 1979’da yayımlanmıştır. Yazgan, eğitimini 1959 yılında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi'nde tamamladı. 1980 yılında Türk Dünyası Araştırmaları Vakfını kuran Yazgan araştırmaları ve yazılarıyla Türk dünyasına önemli katkılarda bulundu.  

Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Başkanı Prof. Dr. Turan Yazgan, kanser hastalığı nedeniyle 22 Kasım 2012 günü İstanbul’da vefat etti. Cenazesi 24 Kasım 2012 günü ikindi namazını müteakiben Fatih Camii'nden kaldırılarak ve Kozlu Mezarlığı’ndaki aile kabristanında toprağa verildi.

Kuruluşundan (Temmuz 1980) itibaren Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Başkanlığını yaptı, bu vakfın yayınları olan Türk Dünyası Araştırmaları ile Türk Dünyası Tarih dergilerini yönetti. Makaleleri ayrıca Türkistan’ın Sesi, İÜ İktisat Fakültesi, Kubbealtı Akademi ve Türk Edebiyatı dergilerinde yer aldı.

ESERLERİ:

ARAŞTIRMA-İNCELEME: Türki-ye’den F. Almanya’ya İşgücü Akımı ve Meseleleri (O. Tuna ve N. Ekin ile, 1966), Türkiye’de İşgücünün Demografik ve Sosyo-Ekonomik Bünyesi (1968), Gelir Dağılımı Açısından Sosyal Güvenlik (1975), Sosyal Sigorta (1977), Türkiye’de Sosyal Güvenlik Sistemi ve Meseleleri (1981), Türkiye’de Sendikal Hareketler (kısa tarihçe, 1982), Güneydoğu Anadolu Gelişme Planı (bu planın genel koordinatörlüğü ve sosyal planlamasını içine alan 6. ve 7. ciltler).

ÇEVİRİ: İktisadi ve Mali Yönüyle Sosyal Güvenlik (J. Henry Richardson’dan, 1970).

Ayrıca çeşitli ortak kitaplarda makaleleri yayımlanmıştır.

Yararlanılan Kaynaklar:

- QHA.

- Bİyografya.

- İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi.

- Türkiye Yazarlar Birliği.

- Türkiye Kültür Sanat Yıllığı.