Genel olarak ibraname; alacaklının alacak hakkından vazgeçmesi sonucu borçlunun borçtan kurtarılmasına ilişkin yapılan sözleşmeye denir. İşçi işveren ilişkisi açısından ise; işçinin işverenden olan tüm alacağını aldığını ve onun geçmişe dönük olarak borcu kalmadığını beyan eden bir belgedir.
Günümüzde işçi daha işe girerken boş kâğıda imzası alınmakta ve iş akdine son verilirken bu boş belgeler ibraname şeklinde doldurulmaktadır. Emeği karşılığında aldığı ücretle kendisi ve ailesinin geçimini temin eden bir işçinin nedensiz yere işvereni ibra etmesi hayatın olağan akışına uygun düşmemektedir. İş Hukukunda ibra sözleşmeleri dar yorumlanmalı ve borcun asıl sona erme nedeni ifa olarak ele alınmalıdır.
İbra sözleşmesi yapılırken İrade bozukluğu hallerinde ( taraflardan birinin esaslı hataya düşmesi, hile ya da korkutmasıyla karşılaşması halinde) ibra iradesine değer verilemez.
İş İlişkisinin Devamı Sırasında Düzenlenen İbra Sözleşmeleri
İş ilişkisinin devamı sırasında düzenlenen ibra sözleşmeleri geçerli değildir. İşçi bu dönemde tamamen işverene bağımlı durumdadır ve işten çıkarılmamak ya da bir kısım alacaklarına bir an önce kavuşabilmek için iradesi dışında ibra sözleşmesi imzalamaya yönelmiş sayılmalıdır. İşçinin ibranamede yasal haklarını saklı tuttuğuna dair ihtirazi kayda yer vermesi ibra iradesinin bulunmadığını gösterir.
İbranamenin geçerliliği İçin Gerekli Şartlar
İbraname, Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiş olup, sınırlı olarak ibraname sözleşmesine yer verilmiş oluo kanunun anılan maddesine göre aşağıdaki unsurları taşımayan ibranameler kesin olarak hükümsüzdür;
1. İbranamenin yazılı olması şarttır. Burada aranan, ispat değil geçerlilik şartıdır.
2. İbra konusu alacağın türünün ve miktarının açıkça belirtilmesi şarttır.
3. İbraname, iş akdinin sona ermesinden itibaren en az 1 ay geçtikten sonra düzenlenmelidir.
4. Ödemenin noksansız ve banka aracılığıyla yapılması şarttır. Böylelikle ispat sorunlarını ortadan kaldırılarak ifa gerçekleşmeden ibra geçersiz kılınmıştır.
Yargıtay da kararlarında da, ibraname yazısında yukarıda belirtilen hususlar dışında işçinin iradesinin serbest olup olmadığı titizlikle araştırılması gerektiğini, çünkü uzun süren emeğin karşılığı kısmen veya tamamen alınmadan borcun sona erdirilmesi, hayatın olağan akışına uygun olmadığına vurgu yapmıştır.
Miktar içeren ibra sözleşmelerinde alacağın tamamen ödenmiş olması durumunda borç ifa yoluyla sona ermiş olur. Buna karşın kısmi ödeme hallerinde ibraya değer verilmemekte ve yapılan ödemenin makbuz hükmünde olduğu kabul edilmektedir.