"Yok Hükmünde" Sözü Üzerine..

27 Şubat 2018, 14:09

Türkçe Sözlük'te yargı sözünün, "isim" anlamıyla ilgili açıklaması şöyledir:

"Kavrama, karşılaştırma, değerlendirme vb. yollara başvurularak kişi, durum veya nesnelerin eleştirici bir biçimde değerlendirilmesi, hüküm.”

Türkçe Sözlük’te yargı sözünün “hukuk terimi” olarak karşılığı ise şudur:

“Yasalara göre mahkemece bir olay veya olgunun doğuşuna etken olan sebeplerin de göz önünde bulundurularak değerlendirilmesi sonucu verilen karar.”

Arapça kökenli "hüküm" sözü, Türkçe Sözlük’te “yargı, karar” anlamında yer almaktadır.

Cumhuriyet Dönemi’nde hüküm sözüne önerilen karşılık yargı idi. Günümüzde hâlen yürürlükte olan 1982 Anayasası’nın maddeleri arasında hem yargı hem de hüküm sözleri aynı sıklıkla tekrarlanmaktadır.

Dilimizde hukuk alanında yargı sözü çoğunlukla hüküm yerine kullanılırken; yargı organları, yargısız infaz, yargılama, yargılanma örnekleri ile hüküm giymek, hüküm vermek, hükümlü gibi örneklere sıklıkla rastlanır. Bu durum söz konusu kavramın yargı ve hüküm olmak üzere iki terimle karşılandığını gösteriyor. Hükümlü yerine yargılı terimininin kullanılmayacağı gibi, hükmen galip derken, yargılı olarak galip demek artık pek mümkün görünmüyor.

Yok hükmünde sözü, uluslararası hukukta ve ülkelerin hukuk sistemlerinde geçerli olan bir terimdir. Doğru kullanımı yok hükmünde sayma biçiminde olup, ülkemizde basın ve siyaset ortamlarında yok hükmünde biçiminde yaygın olarak telaffuz edilmektedir.

Yok hükmünde sözü, sıfattır ve eş anlamlısı hukuksuz sözüdür. Yok hükmünde sözünün ad biçimi hukuksuzluk terimidir. Yok hükmünde sözü, tıpkı yok pahasına örneğinde olduğu gibi durum eki alarak isimleşmiş oldukları hâlde zarf görevinde kullanılmaktadırlar.

Yok hükmünde sözü, günümüzde iç hukukta ve uluslararası hukukta ve uluslararası ilişkilerde geçen bir terim olup, Osmanlı Türkçesinde Arapça kökenli keenlem-yekûn ve keennehu sözleriyle yer almıştır.

Osmanlı Türkçesinde karşılığı keenlem-yekûn olan yok hükmünde sözü, Şemsettin Sami’nin Kamus-ı Türki adlı eserinde keennehu biçiminde yer alır ve “Güya, sanki, sözde” anlamındadır.

Muallim Naci’nin Lugat-i Nâcî adlı sözlüğünde keenlemyekün biçiminde bitişik yazılmış olan keenlem-yekûn sözünün karşılığı şöyledir:

“Sanki olmadı, ehemmiyetsiz, hükümsüz mevkiinde irat olur.”

Kamus-ı Türki ve Lugat-i Nâcî’de keenlem-yekûn ve keennehu biçiminde yer alan ve günümüzde yazılı ve sözlü basında yaygın olarak kullanılan yok hükmünde sözü, “gerçeğe, uluslararası anlayışa, kanun maddesine dayanmayan, eksik, yanlış karar” anlamındadır.

Türkiye Cumhuriyeti ilk kurulduğu yıllarda birçok Türkçe kelime yeniden canlandırılmış, Osmanlı Türkçesindeki yüzlerce terim Türkçeleştirilmiştir. Millet olma yolunda ilerleyen Cumhuriyet kuşakları Batı ve Doğu dillerinden binlerce kelimeye Türkçe karşılık bulmuş ve bu sözlerin yazı ve konuşma dilinde yaygınlaşması için büyük çaba göstermişlerdir. Türkçemize yerleşen yabancı kökenli sözcüklerin önüne geçilmesi ve bu sözcüklere Türkçe karşılıklar bulunması yolunda basın kuruluşları başta olmak üzere gazeteci, yazar ve akademisyenlerin Türk Dil Kurumuna destek olmaları gerekmektedir.

Yorum Gönder 0
Facebook Yorumları 0

Yorumunuz onaylanmak üzere yöneticiye iletilmiştir.×

Dikkat! Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, müstehcen, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.