Kuzey Yarım Küreden Nar-Dugan Bayramı Geçti

“Nar” güneş, “dugan” doğan demek…

Her yıl 22 Aralık'tan sonra gelen ilk dolunayda kutlanıyor. Bir heyecan bir heyecan… Yeryüzünü ve gökyüzünü heyecan sardı. Mavi gök mavi deniz oradaydı.

En soğuk, en uzun, yani en gece 21 Aralık bütünsel anlamda yılın en uzun gecesidir. Ön Türker’den günümüze kadar uzanan, 22 Aralıktan sonra ilk dolunayda Orta Asya coğrafyasında Güneş kültü adına kutlanan bayram. Yenilenmeyi ve doğumu temsil ediyor. Güneş her gün doğuyor ama bu doğuş başka doğuş.

Eski tarihte Türklerin kutladığı “YENİ YIL” bayramı. Dünyanın evrelerine en uygun seçilmiş bir zaman dilimi. Roma'da Satürnalya, Antik Yunan'da ise Dionysos Şenlikleri olarak kutlanan bir bayram.

Güneş Kültü nedir?

Din sayılmayan inanç sistemine kült adı verilmektedir. Kült; yerel özellikler içeren dini törenler, töreler ve simgeleri içermektedir. Gök Tengri’yi tanrılar tanrısı olarak gören Ön-Türk insanları yeryüzündeki tüm canlıların güneş sayesinde yaşadıklarını, güneşsiz yaşamın olamayacağını fark etmişler. Güneşin gökyüzünde görünme süresinin çoğalmaya ya da azalmaya başladığı gündönümü zamanlarında özel törenler düzenlenirmiş.

Altaylı Şamanistler güneşle ant içerler, Altaylı Türkler ve Müslüman Türklerden Mişerler güneşle yemin etme adetleri varmış.

Bir arpa boyu

Ön-Türklerin inancında güneş çok önemlidir. Sümerolog Muazzez İlmiye Çığ’ın araştırmalarında Türklerde "Nardugan" adıyla kutlanan yılbaşı bayramının Türklerden Mezopotamya’ya göçen Sümerlere oradan da Anadolu aracılığıyla eski Roma’ya kadar gittiğini belirtiyor.

21 Aralık gecesi artık geceler kısalmaya peşinden gelen günler gündüzler; annemin söylemiyle her gün “Bir arpa boyu” kadar uzarmış. Bazen 2 arpa boyu, bazen 3 arpa boyu… Bir arpa boyu kaç saniye veya kaç dakikaya denk geliyor bakmak lazım.

Türkler tek tanrılı dine geçmeden önceki inançlara göre; Yeryüzünün tam ortasında hayat ağacı denilen bir akça çam ağacı bulunuyor. Bu ağacı imge olarak bizim bütün işleme, kilim ve halı motiflerinde görebiliyoruz.

Türklerde Güneş, çok önemli

İnançlarına göre, gecelerin kısalıp gündüzlerin uzamaya başladığı 22 Aralık’ta gece, gündüzle savaşıyor. Uzun bir savaştan sonra güneş geceyi yeniyor. İşte bu güneşin zaferini Türkler, büyük şenliklerle akçam ağacı altında “Yeniden Doğuşu” kutluyorlar. Yalnız Orta Asya’da yetişen Akçam ağacı yaşam ağacı olarak 21 Aralık süslenir. Ağacın altında oyunlar ve eski Türk kültüründe önemli yeri olan, bağlamanın atası kopuz kendini gösteriyormuş.

21 Aralık gece yarısından sonra Nar- Dugan ağacına çaputlar bağlanır, dilekler dilenir, eğlenceler tertip edilir ve gün doğumuna dek çeşitli kutlamalar yapılırmış.

Güneşin yeniden doğuşu, bir yeni doğum olarak algılanıyor.

Yenilenmeyi, doğumu temsil eder. Tüm dini inançların kökeninde astroloji – astronomi yok mudur? Tarih boyunca hayatlarını sürdürebilme çabası içinde olan atalarımız mevsimleri iyi izleyip, tahminleri doğru yaparak ”Doğa Takvimini” oluşturmuşlar. Kuzey yarımkürede ve güney yarımkürede yaşayanlar için de tersinden önemli bir dönüm noktası.

Akça Çam Ağacı efsanesi

Eski Türklerin sahip olduğu “Hayat Ağacı” inancı, yaz kış yapraklarını dökmeyen Akçam ağacı ile sembolize edilmiştir. Yeryüzünün tam ortasında akçam ağaçları olduğuna inanılıyor. Orta Asya Türk’leri yeni doğan, güneşi zaferin simgesi olarak algılarlar ve sevinçle karşılarlar. Yeryüzünün tam göbeğinde akça çam ağaçları olduğu ve o ağaçların uzandığı noktada yüce tanrıları Ülgen’in insanları izlediğini düşünürler.

Güneşin yeniden doğuşunu Türkler yeni bir başlangıç, yeni umut, yeni hedefler olarak düşünürler. Yüce Ülgen’den de bu yeni umudu insanlara yeniden bağışladığı için ona dua ederek, o ağaçların altında sevinç ve mutluluklarını paylaşmışlar. Ağacın dibine de Ülgen için en sevdikleri hediyeleri armağan olarak koymuşlardır. Bu ağaçların insanlarla tanrının arasındaki bağı sağladığı düşünülmüş. Bu ağaçlar kutsal sayılmış ve insanların mutluluklarını, sevinçlerini tanrıyla paylaştığı en önemli nokta olarak benimsemişler. Eski Türklere ait bu geleneksel inanışın izleri kültürel mirasımıza yansımış.

Türk - Altay Efsanesine göre

Eski Türklerde, “Güneş doğunun, ay da batının sembolü idi”. Onlara göre güneşin doğduğu yön, çok önemli idi. hem güneşe, hem de aya, ayrı ayrı saygı gösterildikten sonra, kurbanlar kesilirmiş. İnançlarına göre gecelerin kısalıp gündüzlerin uzamaya başladığı 21 Aralık’ta gece gündüzle savaşıyor. Uzun bir savaştan sonra gün geceyi yenerek utku kazanıyor. İşte bu güneşin utkusu, yeniden doğuşu, Türkler büyük şenliklerle akçam ağacı altında kutluyorlar.

Bodrum’da Nar- Dugan Bayramı

Güneş’in pırıl pırıl parladığı geçtiğimiz ay 21 Aralık Cumartesi günü, adeta güneş ile dans edildi. Güneşli havanın hakim olduğu Bodrum'da, Kumbahçe Meydanı'nda 'Nar Dugan Bayramı' kutlamaları yapıldı. Nar- Dugan ateşi yakıldı.

Dilek ağacına dilek bezleri bağlandı. Kadınlar, erkekler zeybek grubu ve gençlerin coşkusu görülmeye değerdi. Yöresel ve evrensel halk dansları sergilendi. Antik müzik eşliğinde güneşi uğurlama dansı yapıldı. Bereket sembolü aşure lokma ve keşkek dağıtıldı. Etkinliği izlemeye gelen yüzlerce kişi, danslara eşlik etti. İlçede tatil yapan turistlerde gösterileri ilgiyle takip etti.

Akşam saatlerine kadar süren kutlamalara katılanlar, bol bol fotoğraf çektiler. Gündoğan halk plajında yakılan şenlik ateşi etrafında, Çökertme ve Harmandalı gibi yöresel oyunlar sergilendi, halaylar çekildi. Dünyanın en eski, en köklü kültürüne sahip Türk milletinin ve tüm insanlığın, güneşin yeniden doğumu Nar-Dugan Bayramını tebrik ederim.

Binlerce yıl öncesinden günümüze kadar gelen ve unutulmaya yüz tutan bir geleneği, yaşatan, gelecek nesillere aktarmak gayreti içinde olan Bodrum halkına teşekkürler…