Batı Trakya’da Türk Cumhuriyeti..

Batı Trakya, 1912 Balkan Harbi’ne kadar 548 yıl Osmanlı hâkimiyetinde kalmıştır. Balkan Harbi’nden  Lozan Antlaşması’na kadar, Batı Trakya’da birkaç defa Türk hükûmetleri kurulmuştur.

1913 yılında Batı Trakya’da bazı ayaklanmalar olmuştur. Ayaklanmalar umum çeteler komutanlığına Eşref Kuşçubaşı getirilmiş; bu kuvvetlerin çarpışmaları sonucu 31 Ağustos 1913’te Gümülcine ve ertesi gün de İskeçe kurtarılmıştır. Gümülcine’nin fethiyle birlikte “Garbî Trakya Hükûmet-i Muvakkatası” (Batı Trakya Türk Cumhuriyeti) kurulmuştur.
 
Osmanlı İmparatorluğu’nun bölgeyi Bulgaristan’a terk etmeye karar vermesi üzerine; bu muvakkat idare, tarihteki ilk Türk cumhuriyeti olarak 25 Eylül 1913’te ilan edildi.
Cumhuriyetin ay yıldızlı, yeşil, beyaz ve siyah renkli bayrağı, istiklal marşı, 29 bin kişilik bir silahlı kuvveti vardı.
Cumhurbaşkanı Süleyman Askerî Bey, Hukûmet Reisi Müderris Salih Hoca, Kuva-yı Milliye Müfettişi Eşref Kuşçubaşı Sencer idi.

"Batı Trakya Türk Cumhuriyeti Millî Marşı" da aynen şöyle idi;
           
Ey Batı Trakyalı asil Türk çocuğu ne mutlu sana,
Sen hayat verdin kanınla millî kurtuluş savaşına.
Yüce kahramanlığın nakşedildi cihanın her yanına,
Selâm duruyor milletler senin şu millî bayrağına.
 
Bastığın şu yerler senin şanlı şehitlerinle dolu.
Düşmanlar taciz edemez yüce kahramanların ruhunu.
Şanlı şehitlerin sarılmış kurtuluş bayrağına,
Bu ne ulvi şereftir gömülmek ecdat toprağına.

Yurtta hürriyetin, istiklâlin rüzgârı esiyor,                             
Kahraman mücahitler şu pis esareti deviriyor.
Bu şanlı millî istiklâl savaşından asla dönülmez!
Karşımıza çelik ordular da çıksa, bizi ürkütemez!   

Biz, millî istiklâl için Meriç’i, Karasu’yu aştık,
Bütün müstevlîleri ezerek, yenerek hedefe ulaştık.
Balkanlarda şanlı bir cumhuriyet çığırını açtık,
İlk defa hürriyet meş’alesini biz yaktık.

Bu bayrak dalgalanacak, cumhuriyet yaşayacak!
Karşımızdaki düşmanlar bizden ürküp kaçacak!
Binlerce yıl hür yaşayan bir milletin torunlarıyız,
Şu tepelerin kurdu, aslanı, göklerin kartalıyız.

Mücahitlerin hamlesi her zaman fırtınalar andırır,
Savaşta heybetimizin dehşetinden düşmanlar bayılır.
Batı Trakya Cumhuriyeti yaşayacak, yaşayacak!
Terakkimizin karşısında milletler şaşıracak!

Ey şirin Batı Trakya ! İşte nihayet esaretten kurtuldun,
Ey düşmanlar! Sanmayın savaşlardan bu millet yorgun.
Cumhuriyetin yüce bayrağı her an bu yurtta dalgalanacak,
Şu bütün Batı Trakyalılar kıyamete kadar hür yaşayacak!

Süleyman Askerî 
P. Kurmay
Batı Trakya Türk Cemiyeti Genel Kurmay Başkanı                                                           *****                  
29 Eylül 1913’te İstanbul (Ayestefanos) Anlaşması’yla bölgenin kesin olarak Bulgaristan’a bırakılması üzerine, yeni ve cılız Cumhuriyet 55 gün sürdürebildiği hayatiyetini ve Batı Trakya’sını yitirmiştir. Bölge, 30 Ekim 1913’te Bulgar işgaline uğradı.
 
Birinci Cihan Harbi’nden sonra Batı Trakya Fransızlar tarafından işgal edilmiş. İhtilaf devletleri arasında muvakkat (geçici) Batı Trakya Hükûmeti kurulmuş; bu hukûmet, 23 Mayıs 1920’de bölgenin Yunanlılara terkine kadar, 7 ay bölgede hüküm sürmüştür.
 
Bölge halkından hile ile seçilen ve içlerinde 5 Türk’ün de bulunduğu 9 kişilik bir heyete yaptırılan sözde seçimde, bölgenin Fransa’ya mı yoksa Yunanistan’a mı verilmesi konusu oylanmıştır. Bulgar işgali sırasında Bulgar zulmünü yaşamış bölge halkı ehven-i şer olarak Yunan işgalini kabul etmiştir.
 
Bu işgali kabul etmeyen “Batı Trakya Komitesi” Gümülcine’nin kuzeyindeki Hemetli’de Peştereli Tevfik Bey başkanlığında Batı Trakya Hükûmeti’ni kurdu. Sadece beş günlük bir ömrü olan bu hukûmet de tarihe karıştı (25 Mayıs 1920).     
 
24 Temmuz 1923 tarihinde Lozan Barış Antlaşması’yla Batı Trakya tamamen Yunanistan’a bırakılmıştır. Lozan Barış Anlaşması’nda azınlıkların korunması ile ilgili 37. maddeden 44. maddeye kadar olan hükümler Batı Trakya Türklerine hiçbir haksızlık yapılmaksızın, Yunanistan sınırları içinde insanca yaşama hakkı tanımıştır.

 1923 Lozan Barış Antlaşması’nda yer alan resmî belgelere göre, 1923 yılında Batı Trakya’nın nüfusu 191.699 kişi olup, bunun 129. 120’si Türk (% 67) 33 bin 910’u Yunanlı (% 18) ve 28.669 kişi de diğer etnik gruplar olup, çoğu Bulgar, Ermeni ve Yahudi’dir.
 
Lozan Antlaşması’nda Batı Trakya’da yaşayan Müslüman Türkler için “Türk azınlık” tabiri kullanılmamış, “Müslüman azınlık” tabiri kullanılmıştır. Türkiye’deki azınlıklar için de “Gayrimüslim” ifadesi kullanılmıştır.